Математикч байх албагүй

Нутагшуулалтын талаар ярихаар, блог дээрээ бичихээр зарим хүмүүс эсэргүүцэхдээ "англи хэл сурахад нь дөхөм" эсвэл "хөгжихөд нь хэрэгтэй" зэрэг шалтгаануудыг нэрлэдэг . Энэ үгийг саяханы нэг өдөр бас л сонсоодохов. Хэдийгээр англи хэл сурах нь тухайн хүнд хэрэгтэй, даяаршсан нийгэмд нэн чухал боловч "хүн бүр математикч байх албагүй" гэдэгтэй ижил хүн бүр англи хэлтэй байх албагүй. Угаасаа нийгмийн хуваарилалтын дагуу бүх хүн ухаантай, хэлтэй, мэдлэгтэй, менежер эсвэл дарга байх боломжгүй юм. Харин хүн, тэр дундаа орчин үеийн, мэдээллийн эрин зууны хүн байхын тулд мэдээллийн технологийг ашиглаж чаддаг, мэдээллийг олон сувгаар авдаг байх хэрэгтэй. Тиймээс тэр хэсэгт технологи, мэдээллийг хүргэхийн тулд, өөрийгөө хөгжүүлэх хүсэл эрэмэлзлийг нь өдөөхийн тулд бид нутагшуулалтыг заавал хийх ёстой гэж боддог.

Зарим нь технологи асар хурдтай хөгжиж байна, минут эсвэл секунд тутамд асар их хэмжээний мэдээлэл үүсч байна, харин энэ бүхнийг орчуулгаар дамжуулбал бид хурдыг нь гүйцэхгүй гэх. Технологи хөгжиж байгаа ч хүний хөгжил өөрөө их удаан явагдаж байна. Нөгөө талаасаа технологийн дэвшлийг заавал ашиглах шаардлага ч гарахгүй байна. Үнэндээ хэрэгцээ хангаж байвал хуучин шинэ байх нь сонин биш болов уу. Би гэхэд л утсаараа зураг авч үзээгүй гэхэд болно, зөвхөн ярьж бас мессеэж бичдэг. Мэдээллийн хувьд телевизийн олон сувгаар төрөл бүрийн нэвтрүүлэг, мэдээ мэдээлэл цацагдах боловч сонирхолтой, хэрэгтэй нь хэд билээ? Орой аль нэг телевизээр гарах мэдээ 30 минут үргэлжлэх боловч яг бидэнд хамаатай нь хэд билээ? Интернэт, вэб ч бас ялгаагүй. Хүн хэрэгцээт мэдээллээ яаж ийж байгаад олоод л авдаг. Миний хувьд зурагт бараг үздэггүй, радио бол бүр сонсохгүй байгаа. Сүүлийн үед "House" гээд кино үздэг болсон :).

Бүр нөгөө хэсэг нь "орчуулах хэрэггүй, англиар нь илүү ойлгомжтой" эсвэл "монголоор болохоор ойлгохгүй юм, зүгээр галгилчихвал ойлгомжтой" гэх мэт тайлбар хийнэ. Гэтэл америкчуудын дунд явуулсан нэг судалгаанаас бараг 80% нь "компьютерийн" гэх тодотголтой үг хэллэгүүдийг мэддэггүй, ойлгодоггүй болох нь тогтоогдсон байсныг уншаад гайхаж байснаа санаж байна. Төрөлх хэлтнүүд, бүр бүтээгсэн үндэстэн нь ингэж байхад бидэнд англиараа илүү ойлгомжтой байна гэдэг үнэхээр эргэлзээтэй. Үнэхээр ойлгодог хүмүүс байгааг үгүйсгэхгүй, гэхдээ нийт хүн амын, технологи ашиглах боломжтой хүмүүсийн хэдэн хувь байх бол? Миний бодлоор өчүүхэн хэсэг нь л... Үг сонголтын хувьд бид өөрсдөө хэлний мэргэжилтнүүд биш учир алдаж оносон зүйл байхыг үгүйсгэхгүй. Би ч бас хэдэн жилийн өмнө "галиглах" талыг баримтлах нь зөв гэж бодож байсан ч 3 настай жаахан охин дүү маань миний санамсаргүй хэлсэн гадаад үгийг үндэс, угтвар, дагавараар задлаад утгыг нь ойлгох гэж оролдоод, чадахгүй болохоороо надаас утгыг нь асуухад би үнэхээр гайхсан. Хэрэв бид өөрийн үгээ эсвэл гадаадыг үгийг өөриймшүүлж авч чадах юм бол тун ч ойлгомжтой байж чадах юм байна гэж үүнээс ойлгосон. Гэхдээ эх хэлээрээ гадаад хэлнээс дутуу ойлгож, түүнийгээ өөгшүүлнэ гэдэг бол "буруу зүйл" юм. Бид ингэтлээ төрөлх соёлоо алдан гадааджиж, үүнийгээ сармагжуулах, эх соёлоо сэргээх талаар хичээл зүтгэл гаргахгүй, харин өмөөрч байна гэдэг нь үнэхээр харамсалтай.

Ямартай ч нутагшуулалтыг зөв хийх нь технологийг хүртээмжтэй болгохоосоо гадна эх соёлоо хадгалан үлдэх бас нэгэн боломж гэж хувьдаа боддог. Ашиглагдахгүй удсан, мартагдсан үгсийг сэргээн гаргаж ирэх, үгийг шинэ утгаар баяжуулах, найруулгын зөв хэв маягийг өдөр тутмын хэрэглээ болгох гээд олон сайн тал бий. Энэ тал дээр дэмжихээ боловсролын сайд Ё.Отгонбаяр хэдхэн хоногийн өмнө уулзахад илэрхийлж, нэгэн даргадаа үүрэг болгосон. Харин энэхүү холбоог хэрхэн цааш нь үр ашигтайгаар хөгжүүлэх, хэл шинжээчдээс юуг нь авч юу өгөхөө сайтар хэлэлцэх л үлдэж байх шиг байна. Бид хэрхэн хамтран ажиллах хэрэгтэй гэж та бодож байна вэ? Хувилбар дэвшүүлээч...

www.dulmandakh.com